Oortlezing 2011

Wat is het geheim van spiraalstelsels?

De spreker
Professor James Binney is hoogleraar aan de universiteit van Oxford en een wereldwijd bekende expert op het gebied van de structuur en dynamica van sterrenstelsels. Hij heeft belangrijke bijdragen geleverd aan het begrip van de structuur en het ontstaan van sterrenstelsels, het inzicht dat onze Melkweg een balkspiraalstelsel is, het verklaren van kromgetrokken schijven in sterrenstelsels, het inzicht dat de trek van sterren een belangrijk effect heeft op de evolutie van ons melkwegstelsel, en het ontwikkelen van theoretisch gereedschap waarmee de moderne grote karteringen van onze Melkweg gebruikt kunnen worden om de structuur en het ontstaan ervan te verklaren. Daarnaast is Prof. Binney mede-auteur van een aantal studieboeken, waaronder het bij alle sterrenkunde studenten bekende 'Galactic Dynamics'.

Het onderwerp
Spiraalvormige sterrenstelsels zijn zulke complexe systemen dat ze levend lijken. Net als levende wezens worden ze geboren, ze raken op leeftijd, en sterven dan een vreedzame of gewelddadige dood. Sterrenstelsels ademen in en uit; verstik er een en het wordt `rood en dood'. Het moet gezegd, veel sterrenstelsels zijn zware rokers. Ze verwarmen zichzelf door hun sterren sneller te doen bewegen, en dat maakt ze lusteloos en onverschillig, `oud' dus. Terwijl ze opgroeien worden sterrenstelsels ook steeds egocentrischer. Ze slokken kleinere soortgenoten op — een verkwikkende maaltijd kan een sterrenstelsel verjongen — maar ze lopen ook het risico door een nog groter sterrenstelsel opgegeten te worden. Astronomen zijn tot deze opmerkelijke inzichten gekomen door natuurkundige basisprincipes te combineren met moderne waarneemgegevens. In deze Oortlezing zullen de geheimen van spiraalstelsels onthuld en uitgelegd worden.

De Oortlezing
De jaarlijkse Oortlezing, ter herinnering aan deze befaamde Nederlandse sterrenkundige, wordt georganiseerd door de Stichting Het Jan Hendrik Oort Fonds en de Sterrewacht Leiden. De lezing belicht een actueel sterrenkundig onderwerp en is bedoeld voor een breed publiek met interesse in de astronomie. Oort Lecture 2011

The speaker
James Binney is professor of physic at Oxford University and a world-leading expert on the structure and dynamics of galaxies. He has made important contributions to our understanding the structure and formation of galaxies, the insight that the Milky Way is a barred spiral galaxy, the explanation of galactic warps, the realization that stellar migration should be taken into account in models of the chemical evolution of the Milky Way, and to the development of theoretical tools that will be used to scientifically exploit the ongoing and upcoming large surveys of the Milky Way. In addition Prof. Binney has co-authored several textbooks, among which 'Galactic Dynamics', a volume well known to every astronomy student.

The subject
Spiral galaxies are such complex machines that they are almost alive. Like living things, they are born, grow elderly and will die, either gracefully or violently. Galaxies breath both in and out; strangle a galaxy and it becomes `red and dead'. It must be reported that they are heavy smokers. Galaxies make themselves warm by accelerating their stars, a process which makes them flaccid, unresponsive and, well, `old'. As they age, galaxies become steadily more self-centred. They eat smaller galaxies — a refreshing meal can rejuvenate a galaxy — but they run the risk of being eaten by a larger galaxy. These insights are the product of an interesting mix of the application of basic physics and the analysis of observational data. The lecturer will endeavour to explain both what we know and how we know it.

The Oort Lecture
The Oort Lecture is an annual event, in memory of the famous Dutch astronomer, organized by the Jan Hendrik Oort foundation and Leiden Observatory. The lecture deals with an astronomical subject of current interest and is intended for a mixed audience with a general interest in astronomy